Co to jest spyware?

Spyware, czyli program szpiegujący, to rodzaj malware – złośliwego oprogramowania. Jego działanie polega na wnikaniu do systemu komputera lub innego urządzenia podłączonego do sieci. Oprogramowanie działa w tle, wykradając poufne dane na temat użytkownika (numery kart kredytowych, hasła) albo wyświetlając niechciane reklamy czy automatycznie rozsyłając wiadomości mailowe. Zgromadzone dane osobowe mogą być przekazywane osobom trzecim.

Oprogramowaniem szpiegującym można „zarazić się” na wiele sposobów. Ten rodzaj malware działa z ukrycia – dostaje się do systemu bez wiedzy i zgody użytkownika, a następnie działa po cichu w tle tak, że ofiara może przez długi czas nie spodziewać się, że coś jest nie tak. Zawsze jednak to aktywność użytkownika jest celem spyware. Co to znaczy? Oprogramowanie szpiegujące może gromadzić informacje na temat:

• zwyczajów dotyczących przeglądania witryn internetowych,
• godzin aktywności przy komputerze,
• loginów i haseł do kont na portalach internetowych,
• danych osobowych,
• danych dostępu do kont bankowych.

Wymienione informacje są cenne z punktu widzenia hakera – dzięki zebranym danym osobowym może na przykład łatwo włamać się na konto bankowe ofiary albo sprzedać informacje innym cyberprzestępcom. Zwyczaje dotyczące korzystania z Internetu również są istotne – przydają się do tworzenia personalizowanych reklam oraz wiadomości spamowych skierowanych do konkretnych grup odbiorców lub nawet pojedynczych osób.

Dane pozyskane przez programy szpiegujące często są przechowywane w ukrytych folderach na dysku ofiary lub przesyłane bezpośrednio do twórcy oprogramowania. Niektóre rodzaje spyware monitorują aktywność użytkownika w trakcie korzystania z urządzenia, na przykład keylogger rejestruje wciśnięcia klawiszy i zrzuty ekranu. Dowiedz się także, jak sprawdzić czy telefon jest zhakowany.

Spyware dostaje się do systemów tak samo, jak inne rodzaje malware. Nierzadko sami użytkownicy przyczyniają się do zwiększenia ryzyka zainfekowania komputera. Jakie są najczęstsze przyczyny zarażenia urządzenia spyware?

• Pobieranie oprogramowania z niepewnych źródeł.

Wiele osób daje się skusić na darmowe gry, filmy czy utwory muzyczne pochodzące z podejrzanych witryn. Czasami programy pochodzące z takich serwisów mają w „pakiecie” ukryte dodatki szpiegujące użytkowników.

• Fałszywy marketing.

Sieć roi się od reklam prezentujących genialne akceleratory komputera czy aplikacje oczyszczające dysk ze zbędnych plików. Zazwyczaj tego typu programy stanowią „przykrywkę”, pod którą kryje się spyware lub inny rodzaj złośliwego oprogramowania.

• Luki systemowe.

Hakerzy regularnie wyszukują luki w zabezpieczeniach systemowych i wykorzystują je do swoich celów, tworząc nowe i bardziej uporczywe wirusy oraz złośliwe programy. Z tego powodu zaleca się aktualizowanie systemu wtedy, gdy pojawiają się nowe łatki wzmacniające zabezpieczenia i naprawiające błędy.

• Wchodzenie w podejrzane odnośniki.

Jedną z ulubionych strategii cyberprzestępców jest phishing, czyli rozsyłanie szkodliwych wiadomości mailowych „udających” te pochodzące od godnych zaufania nadawców. Tego typu maile często zawierają linki. Nieświadoma ofiara, która w nie kliknie, zostanie przekierowana na witrynę mogącą zawierać szkodliwe oprogramowanie – w tym spyware.

• Bagatelizowanie ochrony urządzeń mobilnych.

Nie tylko komputery osobiste są narażone na zainfekowanie spyware. Android i iOS także są systemami, w których może zagnieździć się program szpiegujący. Malware może dostać się do nich wraz z fałszywymi aplikacjami udającymi te godne zaufania. Instalowanie i aktualizowanie oprogramowania antywirusowego na urządzeniach mobilnych jest tak samo ważne, jak w przypadku komputerów.

Celem oprogramowania szpiegującego jest zdobycie poufnych danych ofiary. Co się do nich zalicza?

• Loginy i hasła – dane wpisywane poprzez klawiaturę są przechwytywane najczęściej przez keyloggery, czyli oprogramowanie przechwytujące wciskane sekwencje klawiszy i rejestrujące zrzuty ekranu. Cyberprzestępcy posiadający dostęp do takich informacji mogą je sprzedawać lub samodzielnie włamywać się na konta swoich ofiar.
• Numery kart płatniczych – coraz więcej osób wprowadza do swojej codzienności bankowość internetową, tym samym zwiększając ryzyko. Numery kart kredytowych także mogą zostać przechwycone poprzez keyloggery. Haker, który je pozyska, z łatwością włamie się na konto, co może okazać się katastrofalne w skutkach.
• Wiadomości elektroniczne – oprogramowanie szpiegujące rejestrujące zrzuty ekranu oraz naciskane klawisze może doprowadzić do ujawnienia poufnych treści wiadomości elektronicznych kierowanych na przykład do współpracowników. Jeśli przechwycony mail zawierał dane dotyczące działalności korporacji czy informacje osobowe klientów – firma jest narażona na utratę reputacji, a pracownik może stracić pracę.
• Czaty – intymne wiadomości, zdjęcia i filmy przesyłane znajomym i przyjaciołom również mogą zostać przechwycone przez oprogramowanie szpiegujące. Cyberprzestępca, który zyska do nich dostęp, może wykorzystać je do szantażowania ofiary albo ustalenia haseł do jej kont.

Złośliwe oprogramowanie z kategorii „spyware and adware” potrafi być bardzo uciążliwe i wcale nie daje się łatwo usunąć. Jeśli dojdzie do zainstalowania go na komputerze wraz z inną aplikacją, to pozbycie się tej drugiej nie rozwiąże problemu. Niektóre rodzaje spyware wnikają głęboko do systemu i nic nie robią sobie z manualnego odinstalowywania programów.

Najlepszym sposobem na odinstalowanie oprogramowania szpiegującego jest skorzystanie z dobrego „antywirusa”. Polecane programy antywirusowe zazwyczaj zawierają tak zwany Anti Spyware w pakiecie, a więc rozszerzenie nie tylko usuwające spyware, ale przede wszystkim chroniące komputer, zanim jeszcze dojdzie do infekcji szkodnikiem.

Warto również korzystać z innych narzędzi chroniących komputer w czasie rzeczywistym. Przykładowo, funkcja Threat Protection Pro od NordVPN blokuje potencjalnie szkodliwe strony internetowe, zmniejszając ryzyko przypadkowego pobrania zainfekowanego pliku.

W sytuacjach krytycznych, czyli wtedy, gdy złośliwe oprogramowanie jest wyjątkowo uporczywe, konieczne może być wyczyszczenie dysku i przywrócenie komputera do ustawień fabrycznych.

Podejrzewasz, że w Twoim systemie ukrywa się program szpiegujący komputer? Jak wykryć spyware? Złośliwe oprogramowanie z tej kategorii potrafi się świetnie kamuflować i często jest niezauważalne. Istnieje jednak kilka objawów, które mogą świadczyć o tym, że urządzenie padło ofiarą programu szpiegującego:

• na pulpicie lub pasku zadań pojawiły się nowe ikony nieznanego pochodzenia;
• komputer działa wolniej bez wyraźnej przyczyny;
• wyszukiwanie haseł w wyszukiwarce przenosi użytkownika na inną witrynę;
• komputer wyświetla niechciane reklamy (w przypadku połączenia spyware oraz adware);
• operacje, które wcześniej nie sprawiały problemów, teraz generują błędy.

Oprogramowanie szpiegujące bywa wyjątkowo niebezpieczne z tego względu, że niełatwo je wykryć, a może doprowadzić do utraty naprawdę poufnych danych. Dlatego warto działać jeszcze zanim dojdzie do przykrej sytuacji i zadbać o odpowiednią ochronę swoich urządzeń.

Jak to zrobić?

• Zainstaluj i aktualizuj oprogramowanie antywirusowe. Profesjonalne programy antywirusowe dostępne na rynku chronią komputer oraz urządzenia mobilne zarówno przed spyware, jak i innymi rodzajami złośliwego oprogramowania. Bazy polecanych „antywirusów” są również codziennie aktualizowane, dzięki czemu ochrona dopasowuje się do nowych zagrożeń.
• Korzystaj z usługi VPN. VPN to narzędzie zapewniające zwiększoną prywatność oraz szyfrowanie danych podczas korzystania z Internetu. NordVPN, poza standardowymi funkcjami VPN, zapewnia również dodatkowe opcje – w tym Threat Protection Pro, czyli rozszerzenie blokujące malware. Dzięki temu będziesz chroniony przed malware, nawet jeśli padniesz ofiarą phishingu.
• Instaluj aplikacje z zaufanych źródeł. Chociaż obietnica dostępu do darmowych aplikacji, gier i filmów jest kusząca, pamiętaj, że wiele witryn internetowych chce nabrać Cię na skorzystanie ze swojej oferty i zainstalowanie spyware na komputerze. Unikaj podejrzanych witryn i pobieraj tylko te pliki, które są Ci naprawdę potrzebne.