Czym jest bloatware i jak usunąć takie oprogramowanie?

Bloatware, czyli „zasobożerność”, to w przeważającej większości wypadków rodzaj oprogramowania preinstalowanego. Co to oznacza? To, że jest ono obecne na Twoim urządzeniu już w momencie zakupu.

Najczęściej dzieje się tak ze względu na rozmaite powiązania pomiędzy twórcami oprogramowania, które definiujemy jako bloatware, a producentami komputerów, tabletów czy telefonów.

Owe związki mogą polegać np. na tym, iż producent sprzętu otrzymuje pieniądze w zamian za preinstalację na swoich urządzeniach określonych aplikacji. Te przynależne do kategorii bloatware mogą również gromadzić dane użytkownika, z których następnie korzysta zarówno twórca niechcianego oprogramowania, jak i sam producent sprzętu.

Druga z możliwych dróg infekcji bloatware to odwiedzanie stron w sieci. W tym wypadku Potentially Unwanted Programs (inna nazwa dla bloatware) mogą być instalowane łącznie ze złośliwym oprogramowaniem. W tej ostatniej sytuacji niechciane aplikacje będą rzecz jasna o wiele bardziej niebezpieczne niż wówczas, gdy masz do czynienia z oprogramowaniem preinstalowanym przez producenta.

Istnieje również druga definicja zasobożerności. Według niej jest to po prostu oprogramowanie zaimplementowane w taki sposób, że wykorzystuje zasoby komputera, nieproporcjonalnie do znaczenia wykonywanego zadania. Przykładowo, ktoś pisze pasjansa, nie dbając o wykorzystywany RAM oraz ilość operacji na procesorze graficznym (GPU). W ten sposób taki pasjans może zabierać tyle samo zasobów, co popularna gra Red Dead Redemption 2.

Podstawowy i zdecydowanie najczęściej występujący problem z Potentially Unwanted Programs polega na zbytecznym obciążeniu pamięci podręcznej. W skrajnych wypadkach PUP może wręcz niemal całkowicie absorbować RAM Twojego urządzenia, co znacząco wpłynie na jego wydajność.

Ponadto bloatware często angażuje procesor w dużej mierze nawet wówczas, kiedy działa w tle, przez co niepotrzebnie zajmuje miejsce na dysku twardym. Niekiedy też producenci sprzętu albo oprogramowania mają podpisane umowy z mniejszymi producentami różnego rodzaju aplikacji. Te ostatnie mogą z kolei zawierać reklamy, zbierać dane o użytkowniku, a nawet przekierowywać na potencjalnie niebezpieczne strony.

Bloatware w wielu wypadkach czyni także użytkownika bardziej podatnym na ataki hakerskie oraz niepotrzebnie eksponuje jego prywatność. Dla przykładu kupujesz nowy smartfon i od razu masz na nim zainstalowaną aplikację z mapami, która używa Twojej lokalizacji. Taka aplikacja może zbierać i wysyłać dane, np. miejsce zamieszkania, pracy, centra handlowe, które odwiedzasz itd.

Inny przykład to aplikacje na Windows 10 i Windows 11, które pokazują newsy ze świata. Teoretycznie nie jest to nic złego, ale w rzeczywistości oprogramowanie może np. targetować treści. Podobny przypadek dotyczył Facebooka przed poprzednimi wyborami w USA. Okazało się, że znany portal społecznościowy współpracował z agencją PR-ową z UK, która badała opinię publiczną, a następnie, na bazie tych badań, dostosowywała artykuły do użytkowników.

W przypadku natywnych aplikacji typu bloatware ich usunięcie może okazać się problematyczne i wymagać zastosowania bardziej zaawansowanych metod.

Pierwsza metoda jest zdecydowanie najprostsza, ale zarazem najbardziej efektywna.

1. Otwórz Ustawienia systemu Windows.

2. Wejdź w Aplikacje.

3. Odznacz aplikację, którą chcesz usunąć i sprawdź, czy można ją odinstalować.

Jakie są wady tej metody? Zdecydowanej większości aplikacji nie będziesz mógł odinstalować.

1. Uruchom PowerShell jako administrator.

2. Teraz będziesz potrzebować komendy Remove-AppxPackage oraz pełnej nazwy aplikacji, którą chcesz usunąć ze swojego systemu. Przykładowo dla aplikacji Windows Maps nazwa ta będzie wyglądać następująco: Microsoft.WindowsMaps_10.2006.11.0_x64__8wekyb3d8bbwe

3. Usunięcie WindowsMaps będzie więc wymagać komendy: Remove-AppxPackageMicrosoft.WindowsMaps_10.2006.11.0_x64__8wekyb3d8bbwe.

Skąd wziąć pełną nazwę aplikacji? W tej mierze również będziesz potrzebować Microsoft PowerShell.

1. Wpisz polecenie: Get-AppxPackage | Select Name, PackageFullName

2. W tym momencie zobaczysz listę swoich aplikacji (lewa strona) oraz ich pełne nazwy (prawa strona).

Ta opcja przyda Ci się tylko w przypadku nabytego oprogramowania bloatware. Ponadto, przywracanie systemu usunie również wiele innych danych z Twojego dysku twardego.

Aby skorzystać z tej opcji, otwórz menu Odzyskiwanie, a następnie kliknij Rozpocznij pod opcją Resetuj ustawienia komputera do stanu początkowego.

Niechciane oprogramowanie może występować również na Androidzie. Można go uniknąć, dbając o bezpieczeństwo urządzenia poprzez zainstalowanie programu antywirusowego, regularne skanowanie systemu i unikanie pobierania plików z nieznanych źródeł. Warto również wspomagać się dodatkowymi narzędziami. Przykładowo, VPN Android od NordVPN zawiera funkcję Threat Protection Lite automatycznie blokującą potencjalnie szkodliwe witryny internetowe.

1. Wejdź w Tablicę Aplikacji, a następnie wybierz Ustawienia.

2. Przejdź do menu Aplikacje i powiadomienia.

3. Odznacz aplikację, którą chcesz usunąć.

4. Kliknij przycisk Odinstaluj.

Możesz także zrootować Twój telefon. Nie jest to jednak rozwiązanie polecane, ponieważ w przeważającej większości wypadków rootowanie oznacza utratę gwarancji.

Mówiąc najkrócej, rootowanie udostępnia Ci status administratora Twojego systemu Android. Opcja ta jest przeznaczona właściwie wyłącznie dla zaawansowanych użytkowników. W przeciwnym wypadku rootując telefon z Androidem, możesz przysporzyć sobie więcej szkody niż pożytku.

Teoretycznie to rozwiązanie powinno być prostsze. Niestety, w praktyce większość programów do usuwania niechcianych aplikacji z Androida wymaga uprzedniego zrootwania telefonu. Owszem, można znaleźć aplikacje, które są nieco łatwiejsze w działaniu, jednak będą one jednocześnie mniej efektywne.

Jeżeli chcesz usunąć oprogramowanie typu bloatware z Androida przy pomocy przeznaczonych do tego programów, pamiętaj, aby najpierw zawsze dokładnie sprawdzić tego rodzaju narzędzie.

Tańsze smartfony będą zawierać więcej niechcianego oprogramowania niż bardziej kosztowny sprzęt. Weźmy na przykład telefon marki Xiaomi i porównajmy go z Google Pixel lub Motorolą Z. Różnica w ilości bloatware’u na pewno będzie zauważalna.

Alternatywą jest zakup telefonu, który nie jest powiązany z żadnym operatorem. Jednak w ten sposób prawdopodobnie zapłacisz znacznie więcej.

Zasadniczo wskazówki w tej materii są trzy. Pierwsza z nich dotyczy wyboru urządzeń, które posiadają mniej natywnego oprogramowania typu bloatware.

Wskazane jest także pobieranie poszczególnych programów oddzielnie, nie zaś w pakietach: w tych ostatnich znacznie łatwiej bowiem o „przemycenie” do Twojego systemu oprogramowania typu bloatware.

Istotne znaczenie ma także pobieranie aplikacji wyłącznie od oryginalnych dostawców. W ten sposób zmniejszasz ryzyko ekspozycji nie tylko na bloatware, ale również bardziej niebezpieczne rodzaje niechcianego oprogramowania.

Możesz też skorzystać z oprogramowania, które pomoże Ci unikać bloatware’a np. poprzez skanowanie pobieranych plików. Funkcja Threat Protection, którą możesz włączyć w aplikacji NordVPN, wykrywa potencjalne zagrożenia ukryte w pobieranych plikach i natychmiast je usuwa, jeśli zajdzie taka potrzeba. Ochrona przed złośliwym oprogramowaniem zapewnia bezpieczeństwo i ochronę Twojego urządzenia, dzięki czemu nie zostanie ono zainfekowane niepożądanym oprogramowaniem.

I wreszcie, naprawdę warto na bieżąco monitorować stan swojego systemu oraz usuwać gromadzący się w nim bloatware. Oprogramowanie tego rodzaju ma bowiem tendencję do odkładania się w systemie, przez co stopniowo pochłania coraz większą ilość zasobów.