Adware nedir ve kendinizi ondan nasıl korursunuz?

Teknik olarak adware bir virüs değildir zira virüslerin amacı kontrolsüz bir şekilde çoğalarak kullandığınız cihazdaki dosyaları bozmaktır. “Reklam virüsü” olarak bilinen adware ise bundan daha farklı çalışır. Bunlar istenmeyen reklamları bilgisayarınızda gösteren uygulamaların genel adıdır ve onları “kötü amaçlı yazılım” kategorisine dahil etmek daha doğru olacaktır. Bir advertisement virüsü tarayıcınızı ele geçirir, arayüzü reklamlarla doldurur ve internette gezinmeyi neredeyse imkânsız hale getirebilir.

Bir reklam yazılımı, virüsler, Truva atları veya solucanlar gibi kötü amaçlı yazılımlar kadar tehlikeli değildir. Ancak her halükârda cihazınızda izniniz olmadan çalışan şüpheli bir programdır ve bu tür programların bir sorun yaratmayacağından asla emin olamazsınız.

Gösterilen reklamın özellikleri, kullanım alışkanlıklarınıza bağlı değildir. Örneğin Google gibi bir şirket her kullanıcı için gezinti alışkanlıklarını içeren bir profil yaratır ve o kullanıcıya gösterilecek reklamların bu profile, diğer bir deyişle o kişinin ilgi alanlarına uygun olmasına çalışır. Adware reklam özellikleri ise kişisel tercihlerden tamamen bağımsızdır: Yazılımı kontrol eden kimse, onun belirlediği reklamlar görüntülenir.

Adware, bilgisayarınıza farklı yollarla bulaşabilir. Bazı örnekler verecek olursak:

• Ücretsiz yazılımlarla birlikte yüklenir. Bazı geliştiriciler, ücretsiz yazılımlarını reklam yazılımlarıyla bir arada sunarak para kazanır. Bu seçenekte, adware ücretsiz yazılım ile birlikte yüklenebilir veya ücretsiz yazılımın kendisi bir adware gibi çalışabilir. Örneğin “ad aware secure search nedir” diye soruyorsanız (*), bu türden bir “teklifin” kurbanı olmuşsunuz demektir.
• İnternetten dosya indirirken bulaşır. Çevrimiçi dosya indirirken reklam yazılımı da bu dosya ile birlikte inebilir veya indirilen dosyaya eklenmiş olabilir. Tarayıcınızın otomatik indirme özelliği aktifse, bu seçenekten etkilenme ihtimaliniz artacaktır.
• Şüpheli web sitelerinden bulaşır. İnternet uçsuz bucaksız bir dünyadır ve ziyaret ettiğiniz her web sitesi güvenli değildir. Bir sitede gezinirken tıkladığınız bir düğme, bağlantı veya reklam, bilgisayarınıza siz farkında bile olmadan reklam yazılımı yüklenmesine neden olabilir.

Virüslerin aksine, hem Windows hem de macOS cihazlar reklam yazılımlarına karşı eşit ölçüde savunmasızdır. Aynı şekilde, mobil reklam yazılımları da giderek büyüyen bir sorun haline gelmiştir ve hem iOS hem de Android cihazları etkileyebilir. Diğer bir deyişle, kullandığınız işletim sistemi ve/veya cihaz modeli ne olursa olsun, kendinizi adware yazılımlarına karşı korumanız gereklidir.

(*) Bu, reklamlara karşı koruduğunu iddia eden ancak tarayıcı ayarlarını değiştiren bir uzantının adıdır. Ana sayfayı değiştirerek kendi arama sayfasına yönlendirir ve cihaza istenmeyen programların yüklenmesine neden olur.

Adware nedir sorusunu yukarıda cevapladık ve siz farkında bile olmadan bilgisayarınıza yüklenebileceğinden bahsettik. Peki, cihazınıza siz fark etmeden yüklenebilen bir zararlı yazılımın varlığını nasıl anlarsınız? Aşağıda listelenen problemlerden birini veya birkaçını yaşıyorsanız, bilgisayarınıza bir reklam virüsü olabilir.

• Tarayıcınızda alışılmadık sayıda reklam ve açılır pencere görünüyorsa.
• Tarayıcınızın ana sayfası bilginiz olmadan değişmişse.
• Tarayıcınızda yeni araç çubukları, eklentiler ve uzantılar görüyorsanız.
• Ziyaret etmek istemediğiniz web sitelerine yönlendiriliyorsanız.
• Tarayıcınız aniden yavaşlamaya başlamışsa.
• Bilgisayarınıza tanımadığınız yazılımların yüklendiğini fark etmişseniz.
• Bazı reklamları kapatmak mümkün değilse ve bunu yapmaya çalıştığınızda şüpheli web sitelerine yönlendiriliyorsanız.

Bunlardan bazıları (örneğin, tarayıcınızın yavaşlaması) doğrudan reklam yazılımlarıyla ilgili olmayabilir ancak bu listedeki sorunların birkaç tanesini aynı anda yaşıyorsanız, büyük ihtimalle cihazınıza bir advertisement virüsü yüklenmiş ve/veya bulaşmış demektir. Bir reklam virüsü kaldırma programı kullanarak cihazınızı temizlemeyi deneyebilirsiniz, ancak bunu yapmadan önce aşağıdaki korunma ipuçlarımıza göz atmanızı öneririz. Zira sorunu henüz ortaya çıkmadan engellemek, daima daha iyi bir fikirdir.

Bu makalenin başında adware nedir sorusunu cevaplarken bunun teknik olarak bir virüs olmadığını belirtmiştik. O halde, adware neden tehlikelidir? Yukarıdaki listede bahsedilen sorunlara neden olmasının aynı sıra, reklam yazılımları çevrimiçi faaliyetlerinizi izleyebilir, kişisel bilgilerinizi toplayabilir ve bunları pazarlamacılara veya siber suçlulara satabilir. Bilgisayar korsanları kişisel bilgilerinizi elde ettikten sonra, bunları sosyal mühendislik tekniklerinde veya kimlik avı saldırılarında (phishing) kullanabilirler.

Bu bağlamda, reklam yazılımları casus yazılımlara benzer zira her iki kötü amaçlı yazılım da kişisel verilerinizi toplayabilir ve gezinti alışkanlıklarınızı takip edebilir. Ancak aralarında halen önemli bir fark vardır: Adware yazılımlar kendilerini gizlemeye çalışmaz. Casus yazılımlar arka planda çalışır ve varlıklarını kullanıcıya belli etmez. Reklam yazılımları ise asıl olarak reklam göstermek için tasarlandıklarından, böyle bir dertleri yoktur.

Reklam yazılımları sizi reklamlara boğabilir ve şüpheli web sitelerine yönlendirebilir. Bunların her ikisi de, cihazınıza diğer kötü amaçlı yazılımların yüklenmesine neden olabilecek şeylerdir. Reklam yazılımlarının tamamı kullanıcıya zarar vermek için tasarlanmamıştır, ancak bu şansınızı denemek istemeyeceğiniz bir durumdur. Tarayıcınızın garip davranmaya başlamışsa ve bilgisayarınızda istenmeyen bir misafirin varlığını hissediyorsanız, temizlik zamanı gelmiş demektir.

• Tüm yazılımlarınızı zamanında güncelleyin. Yazılım güncellemelerini hiçbir zaman ertelemeyin. Aksi takdirde, saldırganlar bilinen güvenlik açıklarını kullanarak cihazınıza istenmeyen programlar yükleyebilir. Bu yalnızca reklam yazılımlarına karşı korunmanızı sağlayacak bir ipucu değildir, genel güvenliğinizi de kayda değer ölçüde artırır.
• Tarayıcı ayarlarınızı değiştirin. Tarayıcı ayarlarınıza göz atın ve öncelikle otomatik indirmeleri devre dışı bırakın. Ayrıca açılır pencereleri ve yönlendirmeleri engelleyin. Reklamları engelleyen açık kaynaklı tarayıcı eklentileri kullanmak da iyi bir fikir olabilir. Ancak bu türden eklentilerin bazıları bizzat adware gibi davranır, bu nedenle kullanıcı yorumlarını okumadan hiçbir eklenti yüklemeyin.
• Şüpheli bağlantılara veya açılır pencerelere tıklamayın. Reklam yazılımları, bazen şüpheli bağlantılara veya reklamlara tıklayarak da yüklenebilir. Ziyaret ettiğiniz web sitesindeki reklamlara tıklamak için acele etmeyin. Sizi sürekli olarak bir şeyler indirmeye ve/veya yüklemeye teşvik eden bağlantılara tıklamayın.
• Bir anti virüs yazılımı yükleyin. Hem Windows hem de macOS yerleşik güvenlik özelliklerine sahiptir ancak ek bir koruma katmanına sahip olmak daima iyi bir fikirdir. Ancak dikkatli olun: Ücretsiz olarak kullanılabilen anti virüs programlarından bazıları neredeyse bir reklam yazılımı gibi davranır. Örneğin, size sürekli olarak tam sürümü satın almanız için reklam pencereleri gösterebilirler. Bu nedenle, ücretsiz anti virüs programları kullanmak yerine onları satın almak daha iyi bir seçenek olacaktır.
• Bir VPN kullanın. Sanal bir özel ağ kullanmak internet trafiğinizi şifreler ve IP adresinizi maskeler, bu da genel anlamda çevrimiçi gizliliğinizi ve güvenliğinizi artırır. Üstelik NordVPN tercih ederek elde edebileceğiniz “Tehdit Koruması” özelliği, kötü amaçlı yazılım ve kimlik avı dolandırıcılığıyla bilinen web sitelerini engeller ve reklam yazılımı yükleme riskini azaltır. Bir NordVPN hesabı altı adede kadar cihazda kullanılabilir ve hem Mac cihazları, hem de Windows PC’leri destekler.