Co to jest malware? Definicja, rodzaje i jak je usunąć

Cyberprzestępcy nieustannie znajdują nowe sposoby na infiltrację systemów komputerowych, więc zrozumienie malware — czym jest, jak się rozprzestrzenia i jak się przed nim bronić — jest konieczne, aby zachować bezpieczeństwo w sieci. W tym artykule rozłożymy to wszystko na czynniki pierwsze i podzielimy się wskazówkami, jak lepiej się chronić.

Czym jest malware?

Skutki zainfekowania urządzenia oprogramowaniem malware mogą być różne, od łagodnych „uniedogodnień” do pełnowymiarowego kryzysu bezpieczeństwa. Niewielka infekcja adware może jedynie zalać ekran wyskakującymi reklamami, ale ransomware może zablokować dostęp do systemu, żądając zapłaty okupu. W najgorszym przypadku ataki malware mogą doprowadzić do masowych naruszeń danych, ujawniając poufne dane i niszcząc reputację użytkownika.  

Sposób działania złośliwego oprogramowania zależy od jego rodzaju i celu. Niektóre złośliwe programy, takie jak wirusy, załącza się do zaufanych plików i czeka, aż użytkownik wejdzie z nimi w interakcję, aby wirus mógł się rozprzestrzeniać. Inne, takie jak robaki (ang. worms), replikują się i rozprzestrzeniają w sieciach bez działania użytkownika. Bardziej zaawansowane zagrożenia, takie jak złośliwe oprogramowanie bezplikowe, wykorzystują wbudowane narzędzia systemowe do przeprowadzania ataków malware, co sprawia, że ​​są jeszcze trudniejsze do wykrycia.

Jednym z największych zagrożeń związanych ze złośliwym oprogramowaniem jest jego zdolność do szybkiego rozprzestrzeniania się. Cyberprzestępcy wykorzystują złośliwe witryny, zainfekowane załączniki w mailach i zainfekowane oprogramowanie, aby przemycić malware na urządzenie bez wiedzy użytkownika. Pojedyncze kliknięcie lub pobranie może narazić cały system na ryzyko, dlatego silne środki ochrony sieci są niezbędne, aby urządzenia pozostały bezpieczne.

Co robi malware?

Złośliwe oprogramowanie może przedostać się na urządzenia za pomocą różnych podstępnych metod — załączników e-mail, złośliwych stron internetowych, zainfekowanych plików, a nawet złośliwych reklam. Po przedostaniu się do urządzenia może siać spustoszenie na różne sposoby i skutkować kradzieżą poufnych danych, oszustwami finansowymi, szpiegostwem, a nawet korupcją całych sieci.

Niektóre rodzaje złośliwego oprogramowania działają w tle, gromadząc dane osobowe, takie jak dane uwierzytelniające, bez wiedzy użytkownika. Inne, takie jak ransomware, atakują natychmiast. Blokują wszystkie pliki na urządzeniu użytkownika i żądają okupu za ich zwrócenie. Te ataki malware mogą być katastrofalne w skutkach, szczególnie dla firm, powodując duże straty finansowe i szkodząc reputacji. W skrajnych przypadkach całe sieci mogą zostać naruszone, co prowadzi do wyłączeń operacyjnych i wycieków danych.

Im dłużej złośliwe oprogramowanie pozostaje niewykryte, tym większe szkody może wyrządzić. Niewielka infekcja może zacząć się od niewielkiego spowolnienia urządzenia, ale jeśli nie zostanie sprawdzona, może przerodzić się w kradzież danych, oszustwo finansowe lub całkowitą blokadę systemu. Możliwość wczesnego wykrywania malware pomaga zabezpieczyć się na wypadek takich zdarzeń. Oto kilka typowych oznak złośliwego oprogramowania, na które należy zwrócić uwagę:

• Spowolnienie systemu/urządzenia. Jeśli urządzenie nagle zaczyna działać nietypowo wolno, przestaje reagować lub ma problemy z wykonywaniem podstawowych zadań, może to oznaczać, że złośliwe oprogramowanie wykorzystuje zasoby systemowe w tle.
• Częste zawieszanie się urządzenia. Jeśli Twój komputer lub telefon stale się zawiesza albo wyświetla komunikaty o błędach, może to oznaczać, że jest zainfekowany.
• Niechciane okienka i przekierowania w przeglądarce. Jeżeli nieustannie wyświetlają Ci się natrętne reklamy lub jesteś przekierowywany na podejrzane strony internetowe, Twój system może być zainfekowany adware'm lub innymi potencjalnie szkodliwymi programami.
• Nietypowa aktywność w sieci. Malware często komunikuje się z serwerami zewnętrznymi, aby wysyłać skradzione dane. Jeśli zauważysz nadmierne wykorzystanie danych lub nieautoryzowane połączenia, jest to sygnał ostrzegawczy.
• Podejrzane loginy i naruszenia bezpieczeństwa. Jeśli otrzymujesz alerty o logowaniach z nieznanych lokalizacji lub zauważasz zmiany na swoich kontach internetowych, których nie wprowadzałeś, może to oznaczać, że złośliwe oprogramowanie zbiera Twoje dane uwierzytelniające.

Historia malware

Malware istnieje od dziesięcioleci. Jego historia sięga lat 70, kiedy pierwszy znany program malware, Creeper, rozprzestrzenił się przez ARPANET jako dowód koncepcji. W tamtych czasach malware był raczej ciekawostką niż realnym zagrożeniem.

Pod koniec lat 80 i na początku lat 90 wirusy już wywołały znaczące zakłócenia. W 1986 r. wirus Brain zaatakował dyskietki, co stanowiło pierwszy przykład złośliwego oprogramowania na PC. Wraz z rozwojem technologii rozwijały się również cyberzagrożenia. Lata 2000 przyniosły wzrost liczby botnetów, robaków i trojanów, które potrafiły wykradać dane, kontrolować zainfekowane komputery i przeprowadzać ataki złośliwego oprogramowania na dużą skalę.

Obecnie ataki malware są bardziej wyrafinowane i wszechstronne niż kiedykolwiek. Cyberprzestępcy wykorzystują automatyzację, sztuczną inteligencję i podziemne usługi, takie jak malware as a service (MaaS), aby przeprowadzać ataki malware na masową skalę. Żadne podłączone urządzenie nie jest naprawdę bezpieczne. Każde urządzenie podłączane do portu USB — w tym oświetlenie, wentylatory, głośniki, a nawet zabawki — może zostać wykorzystane do rozprzestrzeniania złośliwego kodu.

Rodzaje i przykłady malware

Malware ma wiele postaci, z których każda ma swoje własne cechy. Niektóre rodzaje malware są tworzone w celu kradzieży poufnych danych, inne w celu zakłócania systemów komputerowych i przejmowania kontroli nad urządzeniami bez zezwolenia. Poniżej znajduje się podsumowanie różnych rodzajów malware z przykładami.

Ochrona przed malware

Wraz z rosnącymi statystykami na temat malware zabezpieczanie urządzeń stało się niezwykle istotne. Wyprzedzanie cyberzagrożeń oznacza wiedzę, jak wykrywać złośliwe oprogramowanie, usuwać je i zapobiegać mu, zanim wyrządzi realne szkody. Poniżej przedstawiono kilka kroków, które pozwolą Ci zwiększyć bezpieczeństwo urządzeń, a także pokażą co robić, jeśli podejrzewasz infekcję.

Jak pozbyć się malware

Jeśli Twoje urządzenie zostało zainfekowane, usunięcie złośliwego oprogramowania powinno stać się Twoim priorytetem:

1. 1.Przeprowadź pełne skanowanie systemu. Użyj skanera malware, aby wykryć i usunąć zagrożenia. Głębokie skanowanie za pomocą zaufanego oprogramowania antywirusowego lub antymalware może pomóc zidentyfikować złośliwe pliki i poddać je kwarantannie.
2. 2.Uruchom urządzenie w trybie awaryjnym i usuń podejrzane programy. Tryb awaryjny wyłącza uruchamianie szkodliwych programów podczas rozruchu komputera, dzięki czemu można je łatwiej usunąć.
3. 3.Odinstaluj podejrzane aplikacje. Aby usunąć złośliwe oprogramowanie lub inne niechciane programy, które mogą być szkodliwe, wykonaj standardową procedurę odinstalowywania dostępną na Twoim urządzeniu.
4. 4.Przywróć system do poprzedniego stanu. Jeśli masz pełną kopię zapasową systemu operacyjnego i plików lub Twoje urządzenie ma ustawiony punkt przywracania, użyj go, aby przywrócić system do czasu sprzed wystąpienia infekcji. Spowoduje to cofnięcie wszystkich zmian wprowadzonych przez złośliwe oprogramowanie.

Malware – profilaktyka w przypadku złośliwego oprogramowania

Zapobieganie jest zawsze lepsze niż naprawa. Aby zminimalizować ryzyko złośliwego oprogramowania, stosuj bezpieczne nawyki cyberbezpieczeństwa

• Zachowaj ostrożność w przypadku wiadomości e-mail i pobieranych plików. Unikaj klikania nieznanych linków i pobierania podejrzanych załączników, zwłaszcza jeśli pochodzą z nieznanego źródła.
• Aktualizuj urządzenia i oprogramowanie. Regularne aktualizowanie systemu operacyjnego, przeglądarek i oprogramowania pozwoli wyeliminować potencjalne luki w zabezpieczeniach.
• Surfuj w sieci bezpiecznie. Użyj blokady złośliwych witryn lub weryfikatora linków przed otwarciem adresów URL z nieznanych źródeł, aby mieć pewność, że są one nieszkodliwe. Korzystaj z sieci VPN z wbudowanymi funkcjami bezpieczeństwa.
• Używaj silnych haseł i uwierzytelniania wieloskładnikowego. W ten sposób zwiększysz bezpieczeństwo swoich kont i zapobiegniesz nieautoryzowanemu dostępowi.
• Korzystaj z zaufanych źródeł. Zawsze wybieraj zaufane platformy i weryfikuj autentyczność pobieranych plików.
• Zainstaluj antywirusa i antymalware. Narzędzia te pomagają wykryć cyberzagrożenia, zanim zdążą wyrządzić poważne szkody.
• Dodaj rozszerzenia przeglądarki. Blokady reklam i narzędzia antyphishingowe blokują szkodliwe treści i ochronią Cię online.
• Bądź na bieżąco. Poznawaj nowe rodzaje złośliwego oprogramowania i dowiedz się, jak się przed nim chronić.

Jak zgłaszać ataki malware?

Przycisk „zgłoś złośliwe oprogramowanie” nie istnieje, jednak nadal możesz zgłosić zagrożenia cybernetyczne za pośrednictwem odpowiednich kanałów, aby zapobiec dalszym szkodom:

• Jeśli staniesz się ofiarą ataku malware, możesz zgłosić cyberprzestępstwo do CERT Polska – pierwszego powstałego w Polsce zespołu reagowania na incydenty cybernetyczne. Przestępstwo cybernetyczne można także zgłosić na najbliższym posterunku policji.
• Jeśli natrafisz na witrynę, która wydaje się rozprzestrzeniać złośliwe oprogramowanie, możesz zgłosić ją wyszukiwarkom takim jak Google i Microsoft Bing. Wiele przeglądarek ma również wbudowane funkcje oznaczania i zgłaszania niebezpiecznych witryn.
• Jeśli w pracy zauważysz infekcję złośliwym oprogramowaniem, natychmiast powiadom dział IT, aby mógł podjąć działania mające na celu powstrzymanie i usunięcie zagrożenia.

Prognoza rozwoju malware

Wraz z rozwojem technologii można zauważyć rozwój malware. Każdego dnia wykrywanych jest ponad 450 tys. nowych programów malware.

Jednym z najbardziej alarmujących trendów jest gwałtowny wzrost ataków ransomware, także w Polsce. W drugim półroczu 2024 roku liczba ataków wzrosła o 37% w porównaniu z poprzednim półroczem. Pod względem liczby ataków ransomware Polska zajmuje siódme miejsce na świecie.

Najnowszym niepokojącym trendem jest jednak używanie Discorda jako platformy do dystrybucji szkodliwego oprogramowania. Programy malware w aplikacji Discord lub dystrybuowane za pośrednictwem kanałów Discord często ukryte są pod cheatami do gier, crackami oprogramowania lub innymi pozornie nieszkodliwymi plikami. Hakerzy wykorzystują również platformę do udostępniania linków phishingowych i sprzedaży złośliwego oprogramowania jako usługi (MaaS – Malware as a Service), co jeszcze bardziej ułatwia przestępcom ataki malware.