Wat is malware? Definitie, soorten en hoe je het moet verwijderen

Wat is malware?

Malware-infecties kunnen variëren van een kleine ergernis tot een ernstige beveiligingscrisis. Een adware-infectie kan je scherm bijvoorbeeld met pop-upadvertenties vullen, terwijl ransomware de toegang tot je systeem blokkeert en duizenden dollars aan losgeld eist. In de ergste gevallen kunnen malware-aanvallen leiden tot grote datalekken, waarbij gevoelige informatie wordt blootgesteld en de reputatie van bedrijven veel schade op kan lopen.

De werking van malware hangt af van het type en doel ervan. Sommige malware, zoals virussen, hechten zich aan legitieme bestanden en hebben gebruikersinteractie nodig om zich te verspreiden. Andere, zoals wormen, repliceren zichzelf en verspreiden zich over netwerken zonder dat de gebruiker hiervoor iets hoeft te doen. Meer geavanceerde dreigingen, zoals bestandsloze malware, maken gebruik van ingebouwde systeemtools om aanvallen uit te voeren, waardoor ze nog moeilijker te detecteren zijn.

Een van de grootste gevaren van malware is het vermogen om zich snel te verspreiden. Cybercriminelen gebruiken valse websites, besmette e-mailbijlagen en geïnfecteerde software om malware op apparaten te installeren zonder dat de gebruiker het merkt. Een enkele klik of download kan je systeem in gevaar brengen. Daarom zijn sterke netwerkbeveiligingsmaatregelen essentieel om je apparaten te beschermen.

Hoe werkt malware?

Malware kan op apparaten terechtkomen via verschillende slinkse methoden — e-mailbijlagen, gevaarlijke websites, besmette software-downloads en zelfs kwaadaardige advertenties. Eenmaal geïnstalleerd kan het op verschillende manieren schade aanrichten, zoals het stelen van gevoelige informatie, financiële fraude, spionage en zelfs het beschadigen van hele netwerken.

Sommige soorten malware werken in stilte op de achtergrond en verzamelen persoonlijke gegevens zoals bankgegevens en inloggegevens, zonder dat de gebruiker het merkt. Andere, zoals ransomware, slaan direct toe. Ze vergrendelen alle bestanden op het apparaat van de gebruiker en eisen losgeld voor de vrijgave ervan. Deze malware-aanvallen kunnen catastrofaal zijn, vooral voor bedrijven, en leiden tot grote financiële verliezen en reputatieschade. In extreme gevallen kunnen hele netwerken worden gecompromitteerd.

Hoe langer malware onopgemerkt blijft, hoe meer schade het kan veroorzaken. Een kleine infectie kan beginnen met een lichte vertraging, maar als deze niet wordt opgemerkt, kan het snel escaleren. Vroegtijdige detectie van malware-infecties kan helpen om uitgebreide schade te voorkomen. 

Deze tekenen kunnen op malware wijzen:

• Langzame prestaties. Als je apparaat plotseling traag is, niet reageert of moeite heeft met basistaken, kan dit komen doordat malware op de achtergrond systeembronnen gebruikt.
• Systeem crasht of loopt vast. Als je computer of telefoon vaak crasht, foutmeldingen weergeeft of onverwachts vastloopt, kan het geïnfecteerd zijn.
• Ongewenste pop-ups en omleidingen. Als je constant wordt bestookt met opdringerige advertenties of naar verdachte websites wordt omgeleid, kan je systeem besmet zijn met adware of andere potentieel schadelijke programma's.
• Ongewone netwerkactiviteit. Malware communiceert vaak met externe servers om gestolen gegevens te verzenden. Als je merkt dat je datagebruik hoog is of er ongeautoriseerde verbindingen zijn, is dit een waarschuwingssignaal.
• Verdachte inlogpogingen of beveiligingslekken. Als je meldingen ontvangt van inlogpogingen vanaf onbekende locaties of wijzigingen ziet in je online accounts die je niet hebt gemaakt, kan malware je inloggegevens hebben gestolen.

Geschiedenis van malware

Malware bestaat al tientallen jaren. De geschiedenis gaat terug tot de jaren 1970, toen het eerste bekende malwareprogramma, Creeper, zich via ARPANET verspreidde als proefproject. In die tijd was malware meer iets interessants dan een echte bedreiging.

Tegen het einde van de jaren 80 en begin jaren 90 veroorzaakten virussen al aanzienlijke verstoringen. In 1986 richtte het Brain-virus zich op floppy disks, wat het eerste voorbeeld van malware op pc's markeerde. Naarmate de technologie zich ontwikkelde, deden de cyberdreigingen dat ook. In de jaren 2000 namen botnets, wormen en trojans toe, die gegevens konden stelen, geïnfecteerde computers konden overnemen en grootschalige malware-aanvallen konden uitvoeren.

Tegenwoordig zijn malware-aanvallen complexer en wijdverspreider dan ooit. Cybercriminelen maken gebruik van automatisering, kunstmatige intelligentie en ondergrondse diensten zoals malware as a service (MaaS) om grootschalige aanvallen uit te voeren. Geen enkel apparaat is echt veilig. Elk apparaat dat je aansluit op een USB-poort — van lampen en ventilators tot speakers en zelfs speelgoed — kan worden misbruikt om kwaadaardige code te verspreiden.

Soorten malware en voorbeelden

Malware komt voor in allerlei vormen, elk met zijn eigen eigenschappen. Sommige soorten malware zijn bedoeld om je persoonlijke gegevens te stelen, terwijl andere je apparaten verstoren en zonder toestemming overnemen. Hier is een overzicht van de verschillende soorten malware, plus voorbeelden.

Bezoek ons Threat Center (alleen Engels) voor meer informatie.

Bescherming tegen malware

Door de enorme toename van malware is het belangrijker dan ooit om je apparaten te beveiligen. Om cyberdreigingen voor te blijven, is het essentieel te weten hoe je malware kunt herkennen, verwijderen en voorkomen voordat het echt schade aanricht. Hieronder geven we tips om je apparaten veilig te houden en leggen we uit wat je moet doen als je denkt dat je apparaat besmet is.

Malware verwijderen

Als je apparaat geïnfecteerd is, moet het verwijderen van malware je prioriteit zijn:

1. 1.Voer een volledige systeemscan uit. Gebruik een malwarescanner om bedreigingen te detecteren en te verwijderen. Een diepgaande scan met betrouwbare antivirus- of anti-malwaresoftware kan kwaadaardige bestanden identificeren en in quarantaine plaatsen.
2. 2.Start het apparaat op in veilige modus en verwijder verdachte programma's. De veilige modus schakelt kwaadaardige programma's uit tijdens het opstarten, waardoor je ze makkelijker kunt verwijderen.
3. 3.Verwijder verdachte toepassingen. Volg het standaard de-installatieproces van je apparaat om malware of andere ongewenste software die schadelijk kan zijn te verwijderen.
4. 4.Herstel je systeem naar een tijdstip in het verleden. Als je een volledige back-up hebt van je besturingssysteem en bestanden, of als je apparaat een herstelpunt heeft, gebruik dit dan om je systeem terug te zetten naar een moment vóór de infectie. Dit zal alle wijzigingen die door de kwaadaardige software zijn aangebracht, ongedaan maken.

Malware voorkomen

Voorkomen is altijd beter dan genezen. Volg deze tips om het risico op malware te verkleinen:

• Wees voorzichtig met e-mails en downloads. Klik nooit op onbekende links en download geen verdachte bijlagen, vooral als ze afkomstig zijn van onbekende afzenders.
• Houd je software en apparaten up-to-date. Het regelmatig bijwerken van je besturingssysteem, browsers en software helpt om potentiële beveiligingslekken te dichten en kwetsbaarheden op te lossen.
• Browse veilig. Activeer een schadelijke website-blocker of gebruik een link checker voordat je URL's van onbekende bronnen opent om te controleren of ze niet misleidend of schadelijk zijn, en gebruik een VPN met ingebouwde beveiligingsfuncties.
• Gebruik sterke wachtwoorden en multifactorauthenticatie. Zo verbeter je de beveiliging van je accounts en voorkom je ongeautoriseerde toegang.
• Gebruik betrouwbare bronnen. Kies altijd voor vertrouwde platforms en controleer de legitimiteit van je downloads.
• Installeer antivirus- en anti-malwaresoftware. Deze tools helpen cyberdreigingen te detecteren voordat ze ernstige schade kunnen aanrichten.
• Gebruik browserextensies en beveiligingstools. Adblockers en anti-phishingtools blokkeren schadelijke content en beschermen je online ervaring.
• Houd jezelf geïnformeerd. Blijf op de hoogte van nieuwe malware en hoe je jezelf kunt beschermen.

Malware-aanvallen melden

Hoewel er geen directe "meld malware"-knoppen zijn, kun je toch actie ondernemen door cyberdreigingen via de juiste kanalen te melden om verdere schade te helpen voorkomen:

• Als je het slachtoffer wordt van een malware-aanval, kun je de cybercriminaliteit melden bij de cybersecurityorganisatie van je land of een wetshandhavingsorganisatie die gespecialiseerd is in cybercriminaliteit. In Nederland kun je dit melden bij de politie via hun meldpunt voor cybercrime, of bij het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC).
• Als je een website tegenkomt die malware lijkt te verspreiden, kun je deze melden bij zoekmachines zoals Google en Microsoft Bing. Veel browsers hebben ook ingebouwde functies om gevaarlijke websites te markeren en te melden.
• Als je malware op het werk tegenkomt, informeer dan onmiddellijk het IT-team zodat zij actie kunnen ondernemen om de dreiging in te dammen en te verwijderen.

Toekomstige trends in de ontwikkeling van malware

Naarmate technologie zich ontwikkelt, doet malware dit ook, en de trends bevestigen dit. Elke dag worden er meer dan 450.000 nieuwe malwareprogramma's gedetecteerd.

Een van de meest verontrustende trends is de snelle toename van ransomware-aanvallen. In 2011 werden er jaarlijks slechts vijf grote ransomware-incidenten gemeld. In 2024 schatten cybersecurity-experts dat er dagelijks 20 tot 25 grote ransomware-aanvallen plaatsvinden.

Kunstmatige intelligentie (AI) maakt malware slimmer en moeilijker te detecteren. AI-gegenereerde phishing-aanvallen zijn zo overtuigend dat 65% van de phishing-e-mails nu de verificatiecontroles omzeilt en 58% door traditionele beveiligingsfilters heen komt. Cybersecurity-experts wijzen deze trend toe aan cybercriminelen die generatieve AI gebruiken om sterk gepersonaliseerde en geautomatiseerde aanvallen te creëren, waardoor phishing gevaarlijker is dan ooit.

De nieuwste zorgwekkende trend is echter het gebruik van Discord als platform voor de distributie van schadelijke software. Malware die binnen de Discord-app wordt ontdekt of via Discord-kanalen wordt verspreid, is vaak vermomd als game cheats, software cracks of andere ogenschijnlijk onschuldige bestanden. Hackers gebruiken het platform ook om phishing-links te delen en malware als een service te verkopen, waardoor het voor criminelen makkelijker dan ooit is om malware-aanvallen uit te voeren.