Wat is catfishing en hoe herken je het?

Catfishing is een gevaarlijke vorm van online bedrog waarbij iemand zich voordoet als een ander persoon dan hij in werkelijkheid is. De catfisher creëert een nieuwe identiteit om een online relatie te beginnen en maakt hiervoor gebruik van dating apps, social media, messenger apps of e-mail.

Het doel van catfishing is meestal om het slachtoffer lastig te vallen, op te lichten of zijn identiteit te stelen. Het is een social engineering-aanval waarbij de dader het slachtoffer voorliegt om financiële of persoonlijke informatie te verkrijgen. Echter, soms zijn catfishers simpelweg mensen met een gebrek aan zelfvertrouwen. Ze kunnen zich onaantrekkelijk voelen en online een nieuwe persoonlijkheid aannemen die wel ‘goed genoeg’ is om zo (valse) online relaties aan te gaan.

Wie valt voor een catfish, verliest waarschijnlijk wat geld. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren op een nepdatingsite die vol blijkt te zitten met robots: programma’s die zijn geschreven om zich voor te doen als vrouwen. Of misschien val je voor een leugen over een nieuwe vriend die geld moet hebben omdat hij of zij vast zit in een vreemd land en geen enkele optie heeft om naar huis te gaan.

Catfishing kan veel verder gaan. Het kan leiden tot chantage, als een kwaadwillende een videogesprek aangaat en je opneemt via de webcam. En wat te denken van spyware en ransomware? Bij ransomware versleutelt de catfish het apparaat dat je gebruikt en wordt er om geld gevraagd om het apparaat weer vrij te geven. Het kan leiden tot schade van duizenden euro’s.

Het veroorzaakt ook veel psychologische schade. Het is het gevaarlijkste type social engineering dat er is. Mensen raken helemaal emotioneel betrokken bij een neppersoon. Ze zouden zelfs hun geheimen kunnen onthullen en toekomstplannen kunnen maken met de catfish. Als ze erachter komen dat hun nieuwe vriend een oplichter is, kan dit tot emotionele en psychologische schade leiden.

Catfishing komt in veel verschillende vormen voor. Wees op je hoede als je een van de volgende dingen opmerkt:

• Ze kunnen niet tegen confrontatie. Misschien betrap je de persoon met wie je praat op een leugen en merkt je dat iets wat ze je eerder vertelden niet klopt. Als ze in plaats van uitleg te geven offline gaan, is dat een grote rode vlag. Als je daarna nooit meer iets van ze hoort, had je zeker met een catfish te maken.
• Ze worden te snel te vriendelijk. Als de catfisher je op wil lichten, is het motto tijd = geld. Ze kunnen geen maanden besteden aan het opbouwen van een relatie, en willen je vertrouwen snel willen. Dit doen ze door intieme details over zichzelf te onthullen, je geheimen te vertellen en je op andere manieren speciaal te laten voelen.
• Ze verbergen hun gezicht. Als ze steeds nieuwe excuses bedenken waarom ze niet kunnen videobellen, kan dat een teken zijn dat ze niet zijn wie ze zeggen dat ze zijn.
• Hun accounts op social media zien er vreemd uit. Hun profiel bevat geen of weinig informatie, hun vriendenlijst bevat honderden schijnbaar willekeurige mensen, en er staan geen reacties onder hun berichten – dit kan er allemaal op wijzen dat het profiel dat je bekijkt nep is.
• Ze beginnen over geld te praten. Of het nu een zielig verhaal is over hoe ze 50 euro tekortkomen voor hun huur of vertellen dat ze graag een bedrijf met je willen starten – ga nooit in op financiële praatjes. Als ze echt geld nodig hebben, zouden ze dat aan vrienden en familie vragen en niet aan iemand die ze pas net kennen

Als je veel online bent, is er een grote kans dat je op een gegeven moment met een catfish te maken krijgt. Door alert te blijven, kun je echter wel voorkomen dat je opgelicht wordt. Wees je bewust van hoe social engineering-aanvallen werken en hoe oplichters te werk gaan. Net zoals het bij phishing belangrijk is om valse berichten van echte berichten te onderscheiden, is het bij catfishing belangrijk om valse personen van echte personen te onderscheiden.

Een vuistregel is om nooit geld of persoonlijke informatie aan mensen te geven die je net pas kent, hoe zielig hun verhaal ook is en hoeveel intieme details ze ook met je gedeeld hebben. Geef nooit toe aan chantage en ga geen gesprek aan met personen die zich vreemd gedragen of die je niet helemaal vertrouwt.

Kortom – wees altijd heel voorzichtig met mensen die je online ontmoet, want je weet nooit wie er aan de andere kant van het scherm zit. Bescherm je identiteit op het internet en deel niet zomaar informatie over jezelf. Maak gebruik van een VPN-service die je data versleutelt en je online locatie verbergt. Zo kunnen catfishers en andere kwaadwillenden minder makkelijk dingen over je te weten komen.