Metadata: wat is het en hoe werkt het?

Informatie over andere gegevens – de betekenis van metadata klinkt wat abstract, of niet? Laten we het aan de hand van een voorbeeld uitleggen: als je een foto met je smartphone neemt, bevatten de metadata van de digitale afbeelding de volgende informatie:

• Het gegevenstype – bijvoorbeeld de naam van het bestand.
• Hoe de gegevens zijn gemaakt – het type camera waarmee de foto is gemaakt.
• Wanneer de gegevens zijn gemaakt – de datum en tijd waarop de foto is gemaakt.
• Waar de gegevens zijn gemaakt – de locatie waar de foto is genomen.
• Hoe groot de gegevens zijn – de grootte van het bestand.
• De auteur van de gegevens – de telefoon waarmee de foto is gemaakt.

Omdat de datum en tijd als metadata worden opgeslagen, worden alle foto’s op je smartphone in chronologische volgorde weergegeven. Maar je kunt er ook voor kiezen om je foto’s op bestandsgrootte of -type te organiseren.

Elke camera of app kan aanvullende metadata vastleggen of verschillende soorten metadata registreren. Het belangrijkste om je over metadata te realiseren is dat metadata je informatie over de foto geeft, maar je niet de afbeelding zelf toont. Hetzelfde geldt voor de metadata van alle digitale bestanden – het geeft informatie over het bestand, maar niet over de werkelijke inhoud.

Metadata vatten basisinformatie over andere gegevens samen en worden veel gebruikt in informatiebeheer en geautomatiseerde informatieverwerking. Elke keer dat je een document, afbeelding of ander type bestand aanmaakt, wijzigt of verwijdert, genereer je metadata. Je kunt metadata in een speciaal formaat in een digitaal bestand opnemen of ze aan een bestand koppelen.

Metadata:

• Geven informatie over digitale bestanden om ons te helpen het doel en de relevantie ervan te begrijpen, zonder dat we elk bestand afzonderlijk hoeven te openen.
• Tonen de organisatie en relaties van verschillende componenten binnen een gegevensset.
• Maken het beheer van administratieve gegevens makkelijker.
• Garanderen de toegankelijkheid en integriteit van gegevens op de lange termijn.
• Helpen bij het zoeken naar gegevens.
• Verschaffen technische details voor software en apparaten om elk gegevenselement te begrijpen en correct weer te geven.

De taal voor metadata is gestandaardiseerd zodat mensen en computers het kunnen begrijpen. Deze gestandaardiseerde taal zorgt voor een betere interoperabiliteit en gegevensintegratie tussen applicaties en computersystemen.

Metadata spelen ook een essentiële rol bij het maken van websites omdat ze belangrijke informatie aan gebruikers en zoekmachines doorgeven. Webontwikkelaars gebruiken HTML-tags om metadata in de code van webpagina’s op te nemen. Deze metadata bevatten beschrijvingen, titels en trefwoorden die de inhoud en het doel van de webpagina samenvatten.

Metatags verschijnen in de zoekresultaten van zoekmachines en worden gebruikt om zoekresultaten te optimaliseren en het vinden van informatie makkelijker te maken.

Gebruikers genereren ook metadata op webpagina’s door opmerkingen achter te laten, posts te liken, content op social media te delen en zelfs door door zoekopdrachten op een website in te typen. Bedrijven gebruiken deze door gebruikers gegenereerde metadata voor SEO, het personaliseren van content, marktonderzoek en het verbeteren van hun producten.

Metadata bestonden al lang voor het digitale tijdperk. In bibliotheken gaven cataloguskaarten vroeger informatie – metadata – over boeken, zoals de titel, de auteur en het onderwerp. De eerste vermeldingen van het woord ‘metadata’ dateren echter pas uit de late jaren 1960.

In het vroege computertijdperk (1960-1980) bevatten bestandssystemen al metadata zoals bestandsnamen, afmetingen en aanmaakdata. In de jaren 1990 introduceerden ontwikkelaars de Dublin Core Metadata Element Set, een eenvoudige standaard voor het beschrijven van digitale bronnen. De Dublin Core metadatastandaard werd oorspronkelijk ontwikkeld om te helpen bij het indexeren van fysieke bibliotheekcatalogi, maar is nu de belangrijkste standaard voor het vinden van informatie op het web.

Rond het begin van de jaren 2000 begonnen webontwikkelaars met het gebruik van metatags in HTML om beschrijvingen van webpagina’s en trefwoorden aan te geven. Metadata werden steeds belangrijker in digitale fotografie, muziek en video. Ontwikkelaars begonnen metadata op te nemen in digitale activa.

Tegenwoordig spelen metadata een vitale rol in gegevensbeheer, het vinden van inhoud op internet, zoekmachineoptimalisatie en gegevensanalyse. Metadata zijn ook cruciaal bij data governance, het gebruik van data, kwaliteitsborging en compliance. Ze worden ook veel gebruikt bij het ontwikkelen van AI-modellen (kunstmatige intelligentie) omdat ze context en details verschaffen over de trainingsgegevens van systemen.

Er zijn twaalf soorten metadata. De drie belangrijkste zijn beschrijvende, structurele en administratieve metadata. Deze types kunnen echter nog verder worden onderverdeeld op basis van de specifieke rol die ze in gegevensbeheer spelen:

Beschrijvende metadata

Beschrijvende metadata is bibliografische informatie die specifieke gegevens identificeert door de inhoud, context en kenmerken ervan te beschrijven. Dit type metadata omvat de titel van het document, de naam van de maker, het datatype, de aanmaakdatum, het aantal delen, trefwoorden, enz. Dit type metagegevens kan ook een samenvatting van de inhoud van de bron bevatten.

Structurele metadata kan je vergelijken met de inhoudsopgave in een boek – ze geven informatie over de fysieke organisatie, rangschikking en relaties tussen gegevensbestanden en bronnen binnen systemen. De structurele metadata van een video kunnen bijvoorbeeld informatie bevatten over de volgorde van de verschillende delen van de video en op welke punten de advertenties worden afgespeeld.

Administratieve metadata

Administratieve metadata geven informatie over de herkomst van de bron, de maker of eigenaar van de gegevens, toegangsrechten en andere auteurs- en gebruiksrechten en beleidsregels.

Technische metadata

Technische metadata geven informatie over de technische kenmerken van een digitale bron, zoals bestandsgrootte, formaat, resolutie, codering, gegevensbron, metadataschema en andere technische gegevens.

Procesmetadata

Procesmetadata bieden informatie over de resultaten van verschillende bewerkingen en workflows in een datawarehouse. Procesmetadata bevatten bijvoorbeeld details over verschillende acties, tools en stappen die worden ondernomen om statistische gegevens te genereren, te wijzigen en te beheren. Dit type metadata helpt bij het analyseren van gegevens en het begrijpen van de kwaliteit en reproduceerbaarheid ervan.

Preservatiemetadata

Preservatiemetadata bevatten informatie over het bewaren van gegevens op de lange termijn, zoals de migratiegeschiedenis van bestanden en digitale handtekeningen. Dit type metadata zorgt ervoor dat digitale bronnen ook na verloop van tijd toegankelijk, authentiek en begrijpelijk blijven.

Juridische metadata

Juridische metadata geven informatie over licenties, auteursrecht, eigendom, gebruiksrechten en andere juridische aspecten van digitale bronnen.

Gebruiksmetadata

Gebruiksmetadata leggen informatie vast over het gebruik van gegevenssets. Het kan gaan om het aantal weergaven van een digitaal object, wie het heeft bezocht, wanneer, hoe lang gebruikers ermee bezig waren, enz. Bedrijven gebruiken dit soort metadata om de populariteit van hun assets te beoordelen en het gedrag van klanten te analyseren om hun producten en diensten te verbeteren.

Kwaliteitsmetadata

Kwaliteitsmetadata geen informatie over het kwaliteitsniveau van gegevens. Ze meten de kwaliteit, nauwkeurigheid, actualiteit, betrouwbaarheid en volledigheid van gegevens en verstrekken details over de status van datasets, de zuiverheid, uitgevoerde tests en het succes van de tests.

Statistische metadata

Statistische metadata omvatten informatie over gegevensverzamelingsmethoden, steekproeftechnieken en de nauwkeurigheid van gegevens. Dit type metadata garandeert bijvoorbeeld de transparantie en betrouwbaarheid van statistische rapporten en onderzoeken die door overheidsinstellingen worden gepubliceerd.

Referentiemetadata geven informatie over de semantiek en relaties van data-elementen in grotere datasets of databases. Dit metadatatype helpt gebruikers om de betekenis en onderlinge verbondenheid van data-elementen te begrijpen, wat helpt bij het interpreteren en analyseren van data.

Collaboratie-metadata

Collaboratie-metadata bevatten informatie over interacties, bijdragen en communicatie rond gegevens. Ze bevatten gegevensgerelateerde opmerkingen, chattranscripties, tags, bladwijzers en issue tickets, die helpen om effectiever samen te werken.

Je hoeft niet in databeheer te werken om voorbeelden van metadata tegen te komen – je komt er elke dag op je smartphone en laptop mee in aanraking. Stel je voor dat je een nieuwe app wilt downloaden op je telefoon. Waarschijnlijk lees je de opmerkingen van andere gebruikers voordat je de app installeert. Deze opmerkingen en beoordelingen van gebruikers zijn voorbeelden van beschrijvende metadata.

Bestandsnamen helpen je om relevante digitale bronnen op je computer of smartphone te vinden, terwijl je met metadata in tags online de content kunt vinden die je nodig hebt. Bovendien genereer je metadata wanneer je met digitale documenten werkt: bijvoorbeeld als je een deel van de inhoud toevoegt of verwijdert, wijzigingen aanbrengt aan de kop, het lettertype of de layout, opmerkingen achterlaat of het document via e-mail verstuurt.

Daarnaast genereer je metadata wanneer je foto’s of video’s op je social media plaatst en door beschrijvingen, bijschriften of hashtags aan je berichten toe te voegen.

Metadata zijn essentieel om informatie over digitale inhoud op een gestructureerde manier te ordenen. Het maakt het vinden, gebruiken en beheren van gegevens veel eenvoudiger door een standaardmechanisme en -taal te gebruiken. Het vinden van de gegevens die je online nodig hebt, of bepaalde bestanden in een database, zou als het zoeken naar een speld in een hooiberg zijn zonder metadata die de inhoud beschrijven.

Metadata helpen ook bij het bijhouden van alle wijzigingen en gegevensuitwisseling. En daarnaast spelen metadata een belangrijke rol in de beveiliging van gegevens. Door te specificeren wie toegang heeft tot bepaalde informatie, zorgen metadata ervoor dat gevoelige gegevens worden beschermd en alleen bevoegde gebruikers ze kunnen bekijken of wijzigen.

Zorgvuldig beheer en bescherming van metadata is cruciaal voor de privacy en veiligheid van je gegevens. Cybercriminelen kunnen verschillende technieken gebruiken om malware in de metadata van legitieme bestanden en andere digitale bronnen te plaatsen. Zorg er daarom voor dat onbevoegden geen toegang hebben tot je bestanden en de bijbehorende metadata. Hier volgen enkele tips om je metadata te beschermen:

• Gebruik een VPN. Een virtual private network versleutelt je online verkeer terwijl het over het internet reist. Hierdoor kan je internetprovider niet zien wat je online doet of je online activiteiten volgen die meer metadata genereren, zoals het achterlaten van reacties op social media of het intypen van zoekopdrachten. Daarnaast verandert een VPN je IP-adres, dat anders aan de hand van metadata op de websites die je bezoekt kan worden achterhaald.
• Implementeer toegangsbeheer. Beperk de toegang tot bestanden en hun metadata tot bevoegde gebruikers. Sta verschillende toegangsniveaus toe (alleen bekijken, bewerken, delen, enz.) voor verschillende gebruikers.
• Verifieer gebruikers. Geef alleen geverifieerde gebruikers toegang tot digitale middelen. Gebruik unieke en sterke wachtwoorden voor accounts en schakel tweefactorauthenticatie of multifactorauthenticatie in voor extra beveiliging.
• Gebruik encryptie. Versleutel bestanden en gegevens door middel van encryptie, zodat ze alleen door bevoegden kunnen worden bekeken. Zelfs als hackers ze zouden onderscheppen, zijn ze onleesbaar zonder decryptiesleutel.
• Maskeer of anonimiseer gevoelige metadata. Maskeer of anonimiseer metadata om persoonlijk identificeerbare informatie te verwijderen wanneer je de bestanden deelt met personen die niet geautoriseerd zijn of geen volledige toegang tot de gegevens nodig hebben.