Je telefoon luistert mee – feit of fabel?

Luistert mijn telefoon echt met me mee?

Ja, je telefoon luistert met je mee. Je favoriete gadget luistert met je mee door middel van virtual assistant-apps ​​via de ingebouwde microfoon van het apparaat. In 2011 introduceerde Apple Siri, de eerste virtual assistent ontworpen voor iPhone. Deze maakte de weg vrij voor Google, Alexa, Cortana en vele anderen. Deze apps luisteren voortdurend naar je, klaar om triggerwoorden op te vangen zoals ‘Ok, Siri’ of ‘Hey, Google’ en opdrachten voor je uit te voeren.

Apple selecteert willekeurig een klein deel van de gesprekken van gebruikers met Siri om deze te analyseren en te kijken hoe ze de kwaliteit van hun diensten kunnen verbeteren. In 2019 onthulde een rapport dat Siri soms per ongeluk kan worden geactiveerd en privézaken kan opnemen, zoals een luidruchtige vrijpartij of een gevoelig gesprek met een arts. Deze opnames konden vervolgens worden doorgegeven aan contractanten die verantwoordelijk zijn voor het analyseren van stemopnames. Apple verontschuldigde zich bij zijn gebruikers en beloofde zijn beleid en standaardinstellingen te verbeteren.

De zaak van Apple is echter geen uitzondering en technologie is niet feilloos. Ook Alexa van Amazon staat erom bekend soms fouten te maken en te activeren zonder dat het triggerwoord is gezegd. Misschien lijkt dit niet zo belangrijk, maar realiseer je wel dat dit betekent dat de geluidsopname die na de foutieve activering wordt opgenomen naar de servers van Amazon wordt gestuurd, waar hij wordt opgeslagen en je er zelf niet meer bij kan.

Waarom luistert mijn telefoon naar me?

Je telefoon luistert in de eerste plaats naar je om je stemopdrachten via personal assistant-apps uit te voeren. Maar wanneer je Google Assistant of Siri vraagt iets te zoeken, wordt deze informatie ook gebruikt voor gerichte advertenties. Dit werkt precies hetzelfde als wanneer je iets in de zoekmachine van Google intypt.

Hoe kun je controleren of je telefoon meeluistert?

Luistert je telefoon echt met je mee? Dit kun je zelf eenvoudig testen: kies een specifiek onderwerp en praat er een paar keer over binnen gehoorsafstand van je telefoon. Je kunt dit het beste stapsgewijs aanpakken:

• Kies een goed onderwerp. Het moet iets anders zijn dan waar je gewoonlijk in geïnteresseerd bent, iets dat niet in verband kan worden gebracht met je persoonlijkheid. Het is ook belangrijk dat het een onderwerp is waar je niet eerder naar hebt gezocht.
• Zoek online geen informatie over het onderweerp. Zoek online geen informatie naar het onderwerp, niet op je telefoon, maar ook niet op je laptop of tablet, omdat dit de test teniet zal doen.
• Bedenk zoektermen. Maak een lijstje van trefwoorden en -zinnen. Laten we Alaska als voorbeeld nemen. Goede zoektermen zijn bijvoorbeeld ‘vakanties in Alaska’, ‘rondreizen door Alaska’, ‘vluchten naar Alaska’, ‘hotels in Alaska’ of ‘wat te doen in Alaska’.
• Bespreek het onderwerp hardop naast je telefoon. Doe dit alleen of met iemand anders, maar neem er een paar minuten de tijd voor en gebruik je gekozen zoektermen. Doe dit een paar dagen achter elkaar.

Ons experiment: luistert je telefoon echt met je mee

We besloten de proef op de som te nemen en deze techniek door drie medewerkers op kantoor te laten testen. Ze kozen alle drie onderwerpen waar geen van hen ooit enige interesse in had getoond: Laura koos voor reizen naar Alaska, Jason sprak over zijn wens om een Volvo te kopen en Peter vertelde dat hij zo graag een hagedis als huisdier wilde hebben.

De drie collega’s kwamen drie dagen achter elkaar bij elkaar om een paar minuten over hun onderwerpen te praten, met hun telefoons binnen handbereik. De drie dagen erna besteedden ze extra aandacht aan de advertenties die ze op hun telefoon te zien kregen, om te kijken of hun gekozen onderwerpen erin voorkwamen.

De resultaten

De testresultaten waren gemengd. Peter kreeg nooit advertenties over reptielen te zien. Hij heeft een hond en werd wel met advertenties voor lokale dierenwinkels en hondentrainers gebombardeerd, maar in geen enkele advertenties waren andere huisdieren betrokken. Zijn telefoon leek precies te weten wat hij nodig had.

Laura ontving ook geen advertenties over reizen naar Alaska. Ze kreeg wel een paar advertenties voor goedkope vluchten te zien, maar die konden ook worden toegeschreven aan de komende feestdagen.

Jason was de enige die advertenties zag die verband hielden met Volvo’s. Hij had nog nooit een auto gehad noch hier online enige interesse in getoond. Niettemin kreeg hij opeens een opvallend hoog aantal Volvo-advertenties te zien.

Wat bewijst dit?

Dit bewijst helaas niets. Op basis van onze collectieve browseresultaten kunnen zoekmachines een enorme hoeveelheid gegevens over ons verzamelen: leeftijd, locatie, geslacht, hobby’s, werkplek en interesses. Met behulp van deze gegevens worden persoonlijke gebruikersprofielen opgebouwd die gebruikt worden om gebruikers te ‘targeten’ of gerichte advertenties aan te bieden.

Jason is in de dertig, woont in een stad en werkt bij een cybersecuritybedrijf. Hoewel hij vaak over de nieuwste technologie leest en af en toe naar racewedstrijden kijkt, hebben deze zaken niet per se iets met Volvo’s te maken. Heeft zijn telefoon naar hem geluisterd, of was dit louter toeval? Op basis van ons experiment is er niet genoeg bewijs om de verandering in het type advertenties aan het meeluisteren van zijn telefoon toe te schrijven.

Feit is dat in advertentietargeting enorme hoeveelheden datapunten worden verzameld om individuele gebruikersprofielen op te bouwen. Hoewel de resultaten van Jason opvallend zijn, kunnen ze ook als puur toeval worden bestempeld.

Het Baader-Meinhof-fenomeen

Een andere verklaring voor het vaker zien van advertenties is het Baader-Meinhof-fenomeen, ook bekend als “frequency illusion” in het Engels. Het Baader-Meinhof-fenomeen verwijst naar een situatie waarin je iets nieuws leert en dit vervolgens opvallend vaker op je pad tegen lijkt te komen. De illusie ontstaat omdat je meer aandacht besteedt aan iets nieuws dat onlangs belangrijk voor je is geworden.

Ten eerste zul je geloven dat je iets vaker ziet. Vervolgens overtuig je jezelf ervan dat datgene vroeger niet zo aanwezig was als nu, wat confirmation bias (of bevestigingsvooroordeel) wordt genoemd. In werkelijkheid zie je het voorwerp van je aandacht niet vaker, maar overtuigen je hersenen je ervan dat dit wel het geval is.

Mag mijn telefoon naar me luisteren?

Jazeker, als je akkoord bent gegaan met de algemene voorwaarden van je virtual assistent-app, mag je telefoon naar je luisteren. Waarschijnlijk heb je Siri of Google Assistant zelfs toestemming gegeven om gesprekken voor marketingdoeleinden te gebruiken.

Het is pas illegaal als een app zonder toestemming met je meeluistert. Daarom is het belangrijk om de machtigingen die je aan bepaalde diensten geeft goed onder de loep te nemen. Niet alleen virtual assistant-apps vragen om toestemming tot je microfoon, maar ook apps die dit absoluut niet nodig. Als de foto-editor die je zojuist hebt gedownload om toegang tot je microfoon vraagt, moet je dit als verdacht beschouwen en het niet toestaan.

Ga er niet blind van uit dat alle apps veilig zijn en app-ontwikkelaars pure bedoelingen hebben. Er zijn genoeg apps waar malware in verstopt zit, of waar andere functies zijn ingebouwd om persoonlijke gegevens buit te maken die vervolgens aan adverteerders of hackers kunnen worden doorverkocht.

Hoe voorkom ik dat mijn telefoon naar me luistert

Als je wilt dat je telefoon niet meer met je meeluistert, moet je je microfoon uitschakelen. Een virtuele assistent is gewoon een andere functie op je smartphone, slimme speaker, horloge of ander apparaat. Als je het niet gebruikt of niet vertrouwd, kun je het uitschakelen. We laten zien hoe je dat op verschillende apparaten kunt doen.

Siri op iPhone uitschakelen

Volg deze stappen om Siri op iOS uit te schakelen:

1. Ga naar ‘Instellingen’ en tik op ‘Siri en zoeken’.
2. Schakel ‘Luister naar “Hey Siri”’, ‘Druk op de thuisknop/zijknop voor Siri’ en ‘Toegang indien vergrendeld’ uit.
3. Tik op ‘Gebruik Siri niet meer’.

Google Assistant op Android uitschakelen

Volg deze stappen om de Google Assistent op Android uit te schakelen:

1. Open de Google-app.
2. Tik op je profielfoto rechtsboven.
3. Tik op ‘Instellingen’.
4. Tik op ‘Google assistant’.
5. Tik op ‘Algemeen’.
6. Schakel ‘Google assistant’ uit.

Andere manieren om de microfoon op je telefoon uit te schakelen

Er zijn nog een aantal andere manieren om de microfoonactiviteit op je telefoon te beperken. Je kunt de machtigingen voor individuele apps op je telefoon bijvoorbeeld aanpassen. Bij de meeste applicaties die toegang tot je microfoon hebben, kan je deze toegang via de instellingen wegnemen. Hou er wel mee dat dit de functionaliteit van sommige apps kan beperken.

Daarnaast zijn er ook nog een aantal creatieve oplossingen. Je kunt de microfoon van je apparaat bijvoorbeeld afdekken om te voorkomen dat deze geluid in de buurt oppikt of opneemt. Je kunt kleine stickers en stukjes tape gebruiken om het bereik van de microfoon gedeeltelijk te beperken, of hier speciale telefoonhoesjes en accessoires voor kopen.

Zes tips om je privacy op een smartphone te beschermen

Verbeter je online privacy met deze tips:

1. Download alleen virtual assistant-apps uit officiële app stores. Google Assistant en Siri zijn de populairste opties onder smartphonegebruikers, maar er zijn een handvol meer gespecialiseerde virtuele assistenten. Download software altijd van een betrouwbare bron, omdat je anders het risico loopt op malware of dat je spraakopnamen zonder je toestemming worden opgenomen.

2. Controleer app-machtigingen. Controleer de rechten die je aan apps hebt gegeven in de instellingen van je smartphone. Zitten er apps bij die absoluut geen microfoontoegang nodig hebben om te kunnen functioneren? Verwijder de toegang tot de microfoon dan.

Controleer meteen ook of er apps op je telefoon staan die je niet herkent. Onbekende apps op je telefoon kunnen spyware zijn – misschien ben je onbewust slachtoffer geworden van phishing, heb je op een onbetrouwbare link of advertentie geklikt of malware gedownload in plaats van een legitiem bestand.

Spyware en malware kunnen via social engineering en andere cyberaanvallen op je telefoon terechtkomen. Vaak zijn deze apps goed vermomd en lijken ze legitiem, maar draaien ze in het geheim op de achtergrond van je apparaat om je acties in de gaten te houden. Controleer daarom regelmatig op frauduleuze apps.

3. Verwijder je Google Voice-geschiedenis. Hoewel Siri zegt de geschiedenis van je spraakverzoeken niet te bewaren, doet Google Assistant dat wel. Google weet waarschijnlijk al veel over je – voorkom dat de internetgigant nog meer informatie over je opslaat. Lees hier hoe je je Google-zoekgeschiedenis kunt verwijderen.

Google en andere zoekmachines slaan opnames van je spraakverzoeken op om hun stemherkenningssoftware te verbeteren. En dat is niet alles – ze monitoren ook je zoektermen en alle websites die je bezoekt. Deze gegevens worden vaak verkocht aan adverteerders die consumentenprofielen opbouwen om je met ‘relevante’ advertenties te targeten.

4. Verwijder je Alexa-geschiedenis. Hoe handig Alexa ook is, je levert er wellicht wel een stukje privacy voor in. Amazon staat erom bekend de opnames van Alexa te verzamelen, voor marketingdoeleinden te gebruiken en ze met derden te delen.

Een aantal jaar geleden kwam aan het licht dat medewerkers van Amazon naar de opnames van hun klanten luisteren. Hoewel het bedrijf zich verontschuldigde en verbetering beloofde, raden we je aan het zekere voor het onzekere te nemen.

5. Gebruik een VPN. Een VPN maskeert je IP-adres en versleutelt je online verkeer, waardoor je veilig en privé kunt surfen en hackers en snoopers je gegevens niet zomaar in handen kunnen krijgen. Download eenvoudigweg onze VPN voor Android of onze VPN voor iPhone. Eenmaal verbonden met de VPN, reizen de gegevens van je telefoon door een veilige, versleutelde tunnel en wordt je IP-adres gemaskeerd, wat het risico op cyberaanvallen verkleint. (Let op: dit heeft geen invloed op de werking van virtual assistant-apps die je hebt geautoriseerd).

Je internetprovider weet wat je IP-adres is en kan alles volgen wat je online doet. Het is riskant als deze informatie in verkeerde handen valt. Lees meer over wat iemand met je IP-adres kan doen en hoe je jezelf kunt beschermen.

Daarnaast is Threat Protection Pro bij de meeste NordVPN-abonnementen inbegrepen. Dit is een krachtige antimalware-functie die advertenties blokkeert, trackers stopt en je voor schadelijke URL’s waarschuwt. Bovendien kun je met de Meshnet-functie je eigen versleutelde privénetwerk creëren om veilig bestanden te delen of met vrienden te gamen.

6. Update je software regelmatig. Hackers maken misbruik van exploits (kwetsbaarheden in software) om zero-day-aanvallen uit te voeren. Als antwoord hierop brengen ontwikkelaars updates uit die patches bevatten om de kwetsbaarheden op te lossen. Om deze reden is het van cruciaal belang software- en systeemupdates direct te installeren.

Lees onze 11 tips om veilig te internetten om je online privacy nog verder te verbeteren, zoals het inschakelen van tweefactorauthenticatie of het uitschakelen van wifi en bluetooth.