Gevaren van TikTok: wat zijn de risico’s en hoe blijf je veilig?

Wat is TikTok?

TikTok is een app en socialmediaplatform waar gebruikers video’s kunnen bekijken die door anderen zijn gemaakt en zelf video’s kunnen delen. Welke content gebruikers zien, wordt grotendeels bepaald door TikToks geavanceerde algoritme.

TikTok werd in 2016 door het Chinese bedrijf Bytedance opgericht, en is daarmee een relatieve nieuweling op de drukke socialmediamarkt. Het is echter in korte tijd enorm populair geworden en heeft tegenwoordig meer dan een miljard gebruikers.

Tiktok werd in eerste instantie voornamelijk door Gen Z’ers gebruikt als creatieve hub, maar wordt door zijn enorme bereik ook op grote schaal door bedrijven ingezet. Tijdens de Covid-pandemie werd het zelfs door gezondheidsinstanties gebruikt om jongeren op het belang van social distancing te wijzen.

TikTok komt echter steeds vaker negatief in het nieuws vanwege vermeende banden met de Chinese overheid (de app wordt meer dan eens als ‘spyware’ aangeduid). Daarnaast slaat de app veel gegevens over je op en eigent zich de toegang tot persoonlijke gegevens en andere data op je apparaat toe. We gaan hier in de volgende sectie verder op in.

Wat zijn de grootste gevaren van TikTok?

Aan het gebruik van alle social media zijn privacyrisico’s verbonden, maar TikTok lijkt de kroon te spannen als het op gevaarlijke social media aankomt. De Europese Commissie verbiedt TikTok op apparaten van personeel en ook het Nederlandse kabinet maakt zich zorgen over TikToks privacy. Hieronder zetten we de belangrijkste gevaren van TikTok op een rij.

Het bedrijf deelt je persoonlijke informatie met derden

TikTok staat erom bekend je gegevens meer dan elk ander socialmediaplatform met derden te delen. Het bedrijf staat trackers van derden toe om je gegevens te verzamelen, waardoor het praktisch onmogelijk is om te weten wie je activiteiten volgt en welke informatie verzameld wordt – van de content die je bekijkt tot je fysieke locatie en alle andere persoonlijke informatie die je met de app deelt.

Online stalkers

Veel mensen gebruiken TikTok in de hoop viral te gaan, maar jezelf in de spotlights zetten kan ook tot intimidatie en stalking leiden.

Cyberstalking is een vorm van online intimidatie waarbij iemand een andere persoon bedreigt of intimideert. Vooral tieners lopen een groot risico slachtoffer te worden van cyberstalking – en laat dit nou net de grootste groep zijn die TikTok gebruikt.

Voor de meeste socialmediasites is de privacy van gebruikers bijzaak, maar TikToks privacyschending lijkt de kroon te spannen omdat ze de privé-informatie van minderjarigen verzamelen en verhandelen zonder dat je er als ouder of verzorger toestemming voor hebt gegeven. Dit vergroot de risico’s op stalking en phishing-aanvallen.

Flaming en lasterlijke opmerkingen

Cyberpesten is een groot probleem op TikTok, vooral tegenover makers wiens inhoud niet ‘goed genoeg’ is of wie er niet ‘goed genoeg uitziet’. Flaming en lasterlijke opmerkingen kunnen tot psychologische, emotionele en fysieke stress leiden, vooral bij de vele jonge gebruikers, die zich meer dan volwassenen met de online wereld identificeren.

Oplichting en scams

Aanmelden bij het platform is eenvoudig – gebruikers hoeven niet te bewijzen wie ze zijn. Hierdoor kunnen hackers snel valse identiteiten creëren en de content van populaire makers onder eigen naam posten.

De hacker kan een verdachte link in zijn bio opnemen of nieuwe volgers rechtstreeks een bericht sturen met een schadelijke URL. Je kunt onnadenkend op de link klikken, omdat je denkt te maken hebben met een legitiem en bekend account, en daardoor malware downloaden of privégegevens weggeven.

Invloed van de Chinese regering

TikTok is eigendom van ByteDance, een bedrijf gevestigd in China. Volgens de Chinese wet is het verplicht om op verzoek gebruikersgegevens te delen met de autoriteiten. Of en hoeveel informatie met de Chinese regering wordt gedeeld is niet bekend, maar veel landen zijn bezorgd dat de Chinese Communistische Partij (CCP) mogelijk toegang heeft tot persoonlijke informatie van burgers over de hele wereld.

Daarnaast zijn er zorgen over censuur. Om in lijn te blijven met het beleid van de CCP wordt aangenomen dat TikTok video’s heeft verwijderd waarin mensenrechtenschendingen tegen Oeigoerse moslims in de Chinese provincie Xinjiang worden besproken.

Op grote schaal verzamelen van gebruikersgegevens

TikTok verzamelt op grote schaal gebruikersgegevens. Zodra je een TikTok-account aanmaakt, bouwt het bedrijf een profiel over je op, inclusief je interesses, politieke voorkeuren en alle andere variabelen die van invloed kunnen zijn op de selectie van video’s die je ziet. TikTok gebruik deze gegevens om jouw For Your Page (FYP) zo persoonlijk mogelijk in te richten.

De FYP is een continu scrollende feed van video’s die zijn samengesteld door een algoritme op basis van je specifieke interesses.

TikTok wordt echter beschuldigd van ‘aggresieve gegevensverzameling’. Dit omvat de mogelijkheid om contactpersonen van gebruikers te verzamelen, agenda’s in te zien, harde schijven te scannen, inclusief externe, en apparaten elk uur te geolokaliseren. Kortom: informatie die niet relevant voor de gebruikerservaring van de app is.

Risico op datalekken

Vanwege alle gegevens die TikTok verzamelt en opslaat, is het een verleidelijk doelwit voor hackers.

De TikTok-beveiliging bleek niet optimaal toen Microsoft in 2022 een "zeer ernstige kwetsbaarheid" in TikToks Android-app identificeerde. Slechts een paar dagen later kwamen er rapporten naar buiten over een mogelijk datalek bij TikTok. Het bedrijf ontkende later echter dat er gebruikersgegevens waren gelekt.

Hoe kun je TikTok veilig gebruiken?

Volg onderstaande tips om TikTok zo veilig en privé mogelijk te gebruiken.

Maak geen account aan als je alleen maar video’s kijkt

Dit is een inkoppertje. Als je alleen video’s bekijkt, is het niet nodig om een account aan te maken en voorkom je dat TikTok je gegevens in handen krijgt.

Maak je account privé

Je kunt nog steeds van alle TikTok-content genieten zonder je eigen profiel openbaar te maken. Bekijk je TikTok-privacy-instellingen en zorg ervoor dat alleen mensen die je kent en vertrouwt je content kunnen bekijken. Zo kun je het risico op cyberdreigingen zoals phishing en identiteitsfraude beperken.

Gebruik de functie voor ouderlijk toezicht voor minderjarigen

Het algoritme van TikTok kan ongepaste content aanbevelen, soms van seksuele aard, aan gebruikers van alle leeftijden. De meeste content die TikTok-gebruikers zien is niet afkomstig van accounts die ze hebben gekozen om te volgen – de FYP toont voortdurend nieuwe video’s van makers die ze misschien nog nooit eerder hebben gezien.

Ook is het voor vreemden mogelijk om via TikTok contact op te nemen met jongeren via de direct message-functie. TikTok is dan ook niet geschikt voor jonge kinderen en heeft een leeftijdsadvies voor 12 jaar en ouder.

Als kinderen TikTok toch gebruiken, kunnen ouders de Family Pairing-functie gebruiken om hun account aan dat van hun kind te koppelen voor extra overzicht.

Beperk downloads en communicatie met andere gebruikers

Hoe minder je met andere gebruikers en content interageert, hoe minder gegevens TikTok over je kan verzamelen en hoe kleiner het risico dat je met cyberdreigingen te maken krijgt.

Kijk uit voor verdachte opmerkingen en schadelijke links

Controleer of het account van een gebruiker echt is voordat je op een link in de bio klikt. Controleer of profielen van grote contentmakers zijn geverifieerd (zichtbaar aan het blauwe vinkje naast de naam). Hoe lang post de gebruiker al? Zijn de opmerkingen in- of uitgeschakeld? Als een hacker een nepaccount heeft gemaakt, is deze waarschijnlijk niet geverifieerd, relatief nieuw en kunnen reacties worden uitgeschakeld om negatieve feedback te voorkomen.

Deel geen persoonlijke informatie

Deel geen persoonlijke informatie op je profiel, in video’s of in berichten. Zorg er bij het uploaden van video’s voor dat deze niet kunnen worden gebruikt om je locatie te bepalen (zichtbaar adres of huisnummer). Post zo min mogelijk over je werk, familie en andere persoonlijke contacten. Hoe meer van deze informatie openbaar is, hoe meer tools je hackers geeft om phishing-aanvallen uit te voeren. Vergeet daarbij ook niet dat iets wat eenmaal online gepost is, voor altijd terug te vinden is, ook als je de informatie later verwijdert.

Conclusie: hoe veilig is TikTok

Dus, hoe veilig is TikTok? We kunnen met zekerheid vaststellen dat TikTok je privacy niet hoog in het vaandel heeft staan. In bepaalde opzichten is het zelfs invasiever dan andere socialmediaplatforms. Hou echter in gedachten dat de meeste socialmediabedrijven op grote schaal informatie over hun gebruikers verzamelen die ze doorverkopen aan adverteerders en andere derde partijen.

Pas bovenstaande tips daarom toe als je TikTok gebruikt en spring niet lichtzinnig met je gegevens om. Als extra tip raden we het gebruik van een VPN aan. Een VPN versleutelt je data, verbergt je IP-adres en bouwt als het ware een digitaal fort rondom je online activiteiten, zodat hackers en snoopers je online activiteiten niet kunnen bespioneren.